عفونت سینوسها یا سینوزیت در واقع یک التهاب سینوسی با علت عفونی می باشد که خود را با سر درد ، فشار بر روی چشمها ، بینی ، ناحیه گونه و یا در هر یک از طرفهای سر نشان می دهد . یک بیمار عفونت سینوس ممکن است با سرفه ، تب و بوی بد دهان مراجعه کند گرفتگی بینی پشت حلقی از دیگر علائم می باشد.
عفونت سینوسها به دو دسته بزرگ حاد (کمتر از چند هفته ) و مزمن (بیش از سه ماه ) طبقه بندی می شود .
آناتومی سینوسها
بدن انسان دارای ۴ جفت سینوس تنفسی است که دارای نقش گرم و مرطوب کردن هوای تنفسی به همراه سبک کردن وزن جمجمه می باشد . علاوه بر آن به عنوان ضربه گیر در مقابل ضربات نیز است. از دیگر وظایف سینوسها تاثیر در ایجاد کیفیت صدا می باشد.
سینوس فرونتال ( در جلو پیشانی )
سینوس ماگزیلا ( در پشت فک فوقانی)
سینوس اتموئید ( بین چشمها )
سینوس اسفنوئید ( پشت چشمها)
سینوسها بطور عادی در مقابل عفونتها دفاع طبيعی دارند اما هر اتفاقی که در دفاع سلولی رخ دهد باعث مستعد شدن به عفونت می گردد. و در ادامه این عفونت .تخریب والتهاب بافتی و باکتریها می توانند به مخاط چسبندگی پیدا کنند و عفونت حالت مزمن پیدا کند.
عفونت حاد سینوس عفونتی است که در اکثر موارد کمتر از ۶ -۴ هفته طول می کشد. درمان به طور اساسی آنتی بیوتیک می باشد. و درمان مؤثر ضمن ریشه کن کردن عفونت باعث باز سازی مخاط و دفاع موضعی می شود.سینوزیت مزمن بیشتر از سه ماه طول می کشد. و علائم آن بیشر از زمان سینوزیت حاد می باشد.
علل ایجاد سینوزیت
عامل زمینه ساز سینوزیت حاد در اکثر موارد عفونت ویروسی است. اما آلودگی هوا و رینیت آلرژیک نیز ممکن است باعث سینوزیت حاد شود. همه عوامل مذکور باعث بسته شدن دهانه سینوس ناحیه OMC ( استئو مئا تال كمپلكس )می گردد. انسداد و تخريب مخاط باعث زمينه سازی كلونیزاسيون باكتری می گردد و منجر به ايجاد حالتی به اسم سينوزيت می شود. باكتريهايی كه باعث عفونت فوق می شود استرپتوكوك پنوموئيه ، هموفيلوس آنفلونزا وموراكسلا كاتا راليس می باشد . در سينوزيت مزمن علاوه بر باكتريهای فوق ، بی هوازيها و استافيلكوك ارئوس نيز نقش دارد . نقش قارچها نيز در مطالعات جديد بسيار مورد توجه قرار گرفته است به خصوص در افراد دارای نقص ايمنی همانند ديابت ، ايدز و بد خيميها هستند .
علائم عفونت سينوس
علائم عفونت سينوس بستگی به حاد و مزمن بودن آن و سينوس گرفتار دارد:
سينوزيت حاد:
سينوزيت اتموئيد
درد آن معمولا در پشت چشمها احساس می شود . گرفتگی بينی و ترشح پشت حلق به همراه درد در قسمت داخلی چشم و بينی علامت ديگری می باشد سردرد و فشار ناشی از سينوزيت با سرفه و خم كردن سر به جلو بد تر می شود.
سينوزيت ماگزيلاری
درد آن معمولا در پشت گونه بر روی دندانهای فوقانی لمس می شود ولی ممكن است به سمت چشمها امتداد داشته باشد . بقيه علائم مشابه سينوزيت اتموئيدی است ولی تب شايعتر است .
سينوزيت فرونتال
محل درد در پشت پيشانی است و ساير علائم مانند بقيه سينوزيتها است .
سينوزيت اسفنوئيد
درد اين سينوزيت در پشت و بالای سر قابل حس است كه به پيشانی و چشمها گسترش می يابد . از عوارض آن به اختلال بينايی و دوبينی می توان اشاره كرد
سينوزيت مزمن:
سينوزيت اتموئيد
ترشح مزمن بينی ، احساس گرفتگی و درد كه در صبحها بدتر می شود و بويژه با استفاده از عينك و همچنين گلو درد مزمن هم وجود دارد .
سينوزيت ماگزيلاری
درد در پايين چشم می باشد درد آن با سرما خوردگی آنفلوانزا بدتر می شود .
سينوزيت فرونتال
سر درد خفيف در پشت پيشانی احساس می شود سابقه تروما به سينوس فرونتال را معمولا ميتوان يافت
سينوزيت اسفنوئيد
سر درد خفيف در پشت سر معمولا تنها علامت است .
تشخيص
اساس تشخيص بر اساس شرح حال و معاينه است در اكثر موارد قبل از ايجاد سينوزيت سابقه عفونت تنفسی وجود دارد.
در اكثر موارد بر اساس يافته های فوق می توان تشخيص را مطرح كرد اما زمانی كه نياز به روش تشخيص ديگری باشد سی تی اسكن انتخاب می شود . در اين روش تصوير برداری ممكن است آشكار شود كه يك يا چند سينوس درگير است . درگيری به صورت سطح مايع هوا ، انسداد كامل و درگيری كامل سينوس و يا ضخامت مخاطی ديواره سينوس ها باشد.
ضخامت مخاطی ممكن است در بيماران غير مبتلا به سينوزيت نيز رخ دهد در نتيجه توجه به علائم همزمان ضروری است قبل از استفاده از CT SCAN در تشخيص سينوزيت از XRAY ساده بينی WATER و CAD WEL استفاده می شده است كه در حال حاضر نشان داده شده است در بيش از نيمی از موارد تشخيصی نيست.
اگر علائم بيماری باقی ماند و يا در CT بيماری مقاوم تشخيص داده شد نياز به ارجاع بيمار به يك متخصص گوش و حلق و بينی می بلشد .
در بررسی بيمار مبتلا به سينوزيت توسط يك متخصص گوش و حلق و بينی علاوه بر شرح حال و معاينه دقيق استفاده از بررسی اندوسكوپيك بينی و سينوس صورت می گيرد كه ممكن است علاوه بر تاييد نشانه های سینوزيت انحراف تيغه بينی ، پوليپ ، انسداد OMC و يا آدنوئيد قابل تاييد باشد.
در موارد خاص تهيه كشت از سينوس گرفتار نيز صورت می گيرد و بر اساس نتايج آن می توان آنتی بيوتيك مؤثر را تجويز كرد .
چه زمانی نياز به مراجعه به پزشك جهت درمان وجود دارد ؟
زمانی بيماران بايد به پزشك مراجعه كنند كه دچار سر درد در قسمت فوقانی صورت می شوند كه با گرفتگی بينی ، خلط ته حلق و بوی بد دهان همراه است . تب از علائم سينوزيت حاد نيست اما اگر در بيمار مبتلا به سرما خوردگی در انتهای دوره بهبودی به طور ناگهانی علامت تب و سر درد اضافه شود بررسی سينوزيت ضروری است .
تورم در ناحيه پيشانی درد شديد و قرمزی چشم و يا تورم چشم از علائم ديگری است كه ممكن نشانگر عوارض سينوزيت باشد .
درمان سينوزيت
هر چند كه احتمال بهبود سينوزيت بدون درمان نيز وجود دارد به علت احتمال ايجاد عوارض توصيه می شود كليه موارد سينوزيت باكتريال درمان شود .
برخورد عمومی در درمان سينوزيت
اساس درمان كاهش تورم ، ريشه كن سازی عفونت ، تخلیه ترشحات و باقی گذاشتن دهانه ای برای باز باقی ماندن سينوسها می باشد.
درمان سينوزيت حاد
شامل استراحت ، مصرف مايعات فراوان ، آنتی بيوتيك و اسپری های كورتيكواستروئيدی به همراه موكولیتيك(رقیق کننده ترشحات) و شستشو با آب نمك می باشد. مدت درمان حد اقل ده روز است .
درمان سينوزيت مزمن
بر پايه كاهش عفونت و التهاب است . در نتيجه نياز به درمان حد اقل ۱ تا ۲ ماهه با آنتی بيوتيك و اسپری كور تيكو استروئيد دارد . بعد از طي درمانهای دارويی ميزان باقی مانده عفونت بر اساس خصوصيات CT انجام شده ارزيابی می شود در صورت باقی ماندن عفونت تنها درمان بيمار جراحی است .
درمان جراحی سينوزيت
اساس درمان بر مبنای باز كردن دهانه بسته شده سينوس ها ، برداشتن نسوج غير قابل برگشت و بر طرف كردن عفونت است. نتيجه عمل اجازه ورود داروها به داخل سينوسها و امكان تغيير مخاطات ملتهب به مخاطات عادی می باشد.
عمل جراحی سينوس به نام FESS ( جراحی اندوسكوپی عملكردی سينوس ) می باشد . كه از طريق اندوسكوپ ( وسيله ای كه اجازه ديد از درون سينوسها را می دهد.) صورت می گيرد. روش جديد عمل جراحی باعث بر طرف كردن بیماری بدون برش بر روی صورت می باشد
بطور كلی اندوسكوپی در فیلد بینی و سینوس دو كاربرد عمده دارد :
كاربرد تشخیصی :
بسیاری از بیماریهای بینی بویژه بیماریهای مخاطی كه ممكن است در سی تی اسكن ، ام آر آی بخوبی مشهود نباشد ، براحتی با آندوسكپ قابل تشخیص است . یكی از ویژگی های عمل آندوسكوپ در مقیاس با روشهای تصویر برداری رادیولوژی ، عدم نیاز به پرتوهای مضر است .لذا بدون نگرانی و به كرات قابل استفاده است ( حتی در خانمهای باردار) آندوسكوپی بینی در تشخیص سینوزیت ، تورم مخاط و حساسیت ، تومورهای بینی ، جسم خارجی ، علل خونریزی بینی ، وجود پولیپ، بزرگی آدنوئید یا لوزه سوم ، نشت مایع مغزی ، بررسی اختلال بویایی ، بررسی علل گرفتگی گوش ، بررسی علل سردرد ، بررسی علل بوی بددهان كاربرد دارد و با توجه به عدم نیاز به پرتوهای مغز آندوسكپی برای بیمار قابل تكرار است .
لذا نقش مهمی در بررسی پاسخ بیماران به درمان دارویی یا جراحی داشته و بعد از پایان دوره درمان می توان آنرا برای بیمار تكرار كرد .
آندوسكوپی تشخیصی تحت بی حسی موضعی و بدون نیاز به بیهوشی عمومی و بصورت سرپایی در مطب یا درمانگاه قابل انجام است . در بسیاری از موارد در كودكان نیز می توان بصورت سرپایی آنرا انجام داد .انجام این روش بین ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می كشد .
كاربرد درمانی آندوسكوپی سینوس :
كاربرد درمانی آندوسكوپی سینوس بیشتر در اتاق عمل وزیر بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی است .یكی از علل عود سینوزیت ، انسداد دهانه سینوسها ، اختلال در تخلیه ترشحات و تهویه سینوس است . این انسداد به علت تورم مخاط ناشی از عفونت ، حساسیت ، انحراف تیغه میانی بینی ویا تنگی مجرای خروجی سینوس است . این تنگی و انسداد گاه همراه پولیپ می باشد .
در جراحی آندوسكوپیك بینی وسینوس، به كمك آندوسكوپ فقط نواحی از بینی و سینوس كه دچار عارضه است تحت جراحی قرار گرفته و تنها دهانه سینوس گشادتر می شود ، بدین ترتیب از صدمه به نسج سالم بینی كه موجب اختلال در حركت مخاط میگردد، جلوگیری می شود .این تفاوت بین این روش جراحی باروشهای دیگر جراحی های سینوس است .
استفاده از آندوسكوپی بینی و سینوس در مواردی غیر از سینوزیت :
همانطور كه گفته شد در این روش می توان بدون صدمه به بافتهای سالم تنها نواحی خاص را كه لازم است ، تحت جراحی قرار داد . از این روش جراحی می توان غیر از سینوزیت در موارد زیر نیز استفاده كرد :
۱- در مان تومورهای خوش خیم و بدخیم سینوس ( سرطان سینوس ) . آندوسكوپ امكان دید مناسب حاشیه تومور را میدهد لذا می توان تومور را به دقت و بدون صدمه به ساختمانهای مجاور مثل چشم و مغز خارج كرد .
۲- جراحی تومورهای قاعده جمجمه : دسترسی به تومورهای قاعده جمجمه بسیار سخت و پر عارضه است . این تومورها در قسمت تحتانی مغز و در فضای بین جمجمه و بینی یا جمجمه و گوش قرار می گیرند . در روشهای معمولی ، دسترسی به این تومورها و برداشتن آنها نیاز مند عبور از مغز یا كنارزدن آن است كه عوارض بسیار شدید و حتی مرگبار دارد .
در روش جراحی آندوسكوپیك ، می توان بعضی از این تومورها را از بینی و با دید آندوسكوپ و با وسایل ظریف خارج كرد . دراینصورت احتمال صدمه به عناصر مغزی و طول دوره درمان و اقامت در بیمارستان كاهش می یابد. سالهاست كه در جراحی غده هیپوفیز از این روش استفاده می شود .
۳- ترمیم نشت مایع مغزی نخاعی : بطور طبیعی به واسطه وجود چند لایه كه بصورت عایق عمل می كند ، بین مغز و فضای بینی ارتباط وجود ندارد. این عناصر جداگانه عبارتند از مخاط بینی و سینوس ، استخوان قاعده جمجمه و پرده دورا یا سخت می باشد .گاهی موارد بعلت ضربه ، تومور یا بصورت خودبخود بین مغز و فضای بینی ارتباطی باز می شود .
ضربات وارده به سر می توانند موجب پارگی این عناصر جدا كننده شود . بعضی موارد نیز نقص و یا ضعف این لایه ها سبب ایجاد سوراخ بین مغز و بینی می شود در نتیجه مایع مغزی و نخاعی می تواند وارد بینی شده و بصورت آبریزش غیر چركی شفاف خود را نشان میدهد . این عارضه بسیار خطرناك بوده و میتواند موجب انتقال عفونت از بینی به مغز ومننژیت گردد كه گاهی مرگبار است. در بسیاری از این بیماران میتوان از راه بینی و با كمك اندوسكوپ و بدون نیاز به باز كردن مغز، سوراخ بین بینی و مغز را ترمیم كرد .
Be the first to comment